پرواز را به نگاهت بسپار - مجله سرگرمی

پرواز را به نگاهت بسپار

متن و عکس: عباس عاشوری

دیدنی پرندگان تابستانی گیلان در تیرماه

کاکائی های نابالغ

چهار کاکائی خزری نابالغ به همراه یک کاکائی سر سیاه نابالغ. بالغ های این گونه، در گیلان تخمگذاری نمی نمایند اما نابالغ هایشان که همین ها هستند، بهار و تابستان در گیلان می مانند. در سواحل و تالاب های ساحلی می توانید در تابستان در جهتهای 1، 3، 7 و 8 این گونه را ببینید/عکس: مرتضی رفیع زاده

هدهد و چرخ ریسک

هدهد یا شانه به سر پرنده چپی است، پرنده ای که بهار و تابستان به ایران می آید و تالاب بوجاق یکی از زیستگاه های مهم تخمگذاریش در گیلان است. سمت راستی هم چرخ ریسک بزرگ است در پناهگاه حیات وحش لوندویل آستارا. بومی ایران است و از دانه و حشرات تغذیه می نماید. این پرندگان را در جهتهای 1 و 8 می توان دید.

پرنده نگری در گیلان

راهنمای 8 در جهت منحصر به فرد برای دیدار با پرندگان گیلان

تیرماه فصل پر باری برای پرنده نگری است؛ به خصوص گیلان که برای خودش معدن پرنده های بومی و مهاجر ایران است. پرنده هایی که به شکل تابستانه خود در آمده اند، رنگ پر و بالشان تغییر نموده و زیبایی شان صد چندان شده. گاوچرانک که پرنده بومی گیلان است، رنگ پرهای روی سر و پشتش از سفید یکدست به زرد طلایی تبدیل شده و حواصیل زرد، این پرنده مهاجر به ایران پرهای پشت گردنش رشد نموده و یالی زرد رنگ برایش درست شده. پرنده نگری یکی از مهم ترین شاخه های گردشگری دنیا است که متأسفانه بین عموم ایرانیان زیاد شناخته شده نیست. برای انجام یک سفر مفید و دیدن پرندگان مختلف، فقط رفتن به طبیعت کافی نیست؛ باید راهکارهای دیدن آنها، جهتهای مناسب و محل زیست هر پرنده را در منطقه بدانید. نگارنده در گزارش حاضر کوشش نموده تا نتیجه یک دهه پژوهش خود را درباره پرندگان شمال ایران، در هشت جهت استان گیلان ارائه کند. جهتهایی که با طی آنها و رعایت نکات مهم پرنده نگری می توانید بسیاری از گونه های پرندگان موجود در استان گیلان را ببینید.

تقریباً 345 گونه از حدو 521 پرنده ایران در استان گیلان دیده می شوند. اگر خوش شانس باشیم و زیستگاه های مناسب را با دقت بگردیم، در تیرماه تنها حدود 162 گونه پرنده از این تعداد را می توانیم ببینیم. این گونه ها شامل حدود 91 گونه پرنده بومی اند؛ یعنی همان هایی که همواره و در همه فصول در استان هستند و جوجه آوری می نمایند و 71 گونه پرنده مهاجر جوجه آور که فقط بهار و تابستان در گیلان دیده می شوند. اینها پرندگان مهاجر تابستانه اند که بهار و تابستان برای جوجه آوری از عرض های جنوبی تر (از جنوب ایران تا هند و آفریقا) به استان گیلان مهاجرت می نمایند و آنها را باید در بهار و تابستان دید چون پاییز و زمستان اغلب در ایران نیستند. اگر خوش شانس باشید و زیستگاه های مناسب را با دقت بشد احتمالاً در خلگه گیلان (اغلب حول و حوش تالاب ها) 73 گونه پرنده، در جنگل 51 گونه و در ارتفاعات گیلان 61 گونه پرنده می بینید. این گونه ها را در تمام فصل تابستان می توانید ببینید اما توصیه می گردد در تیرماه ببینید که هنوز در شکل زیبای تابستانه هستند. هر چه به اواخر تابستان نزدیک می شوید این گونه به شکل زمستانه تغییر شکل می دهند. اگر در ماه های مرداد و شهریور برای پرنده نگری به گیلان مسافرت می کنید می توانید علاوه بر این پرندگان، گونه مهاجر عبوری مثل انواع آبچلیک، سلیم و گیلانشاه را هم ببینید.

1 تالاب همه فصل ها (پارک ملی بوجاق)

پارک ملی بوجاق که عنوان تالاب بین المللی را هم یدک می کشد، یکی از منطقه ها مهم و زیبا برای پرنده نگری در همه فصل ها در کیاشهر گیلان است. تنوع زیستگاهی شامل دریا، ساحل گلی و شنی، بزرگ ترین مصب جنوب دریای خزر مصب سفیدرود علفزار وسیع و تالاب بوجاق و لاگون کیاشهر همگی در مجموعه این منطقه قرار گرفته است و تا به امروز در این تالاب 246 گونه پرنده از انواع آبزی، کنار آبزی و خشکی زی شناسایی شده است. در تیرماه می توانید حدود 30 تا 40 گونه پرنده از این تعداد مثل خوتکا پرسفید، کشیم کوچک، چنگر، چنگر نوک سفید، طاووسک، خروس کولی، کاکایی خزری، کاکایی سرسیاه، پرستوی دریایی معمولی، پرستوی دریایی تک زرد، پرستوی دریایی تیره، گلاریول بال سرخ، چوپ پا، صدف خوار، سلیم طوقی، سلیم طوقی کوچک، سلیم شنی، سلیم کوچک، آبچلیک تالابی، آبچلیک تکزی، آچلیک دودی، آبچلیک آواز خوان، اکراس سیاه، گنجشک سینه سیاه، هدهد، سسک بزرگ نیزار، سسک نیزار، سک دم پهن، سسک سردودی، دم جنبانک کشم زرد را ببینید. در بهار و تابستان به دلیل زیر کشت رفتن مزارع برنج روستاهای حاشیه پارک، روستاییان دام های اهلی خود شامل بیش از هزار رأس گاو، گاومیش و اسب به همراه بچه هایشان را به علفزار پارک می آورند و دیدن آنها در رنگ های مختلف به خصوص گوساله ها، کره اسب ها و بچه میش ها بسیار دیدنی و زیباست. پیشنهاد می گردد یک روز خود را به پارک ملی بوجاق اختصاص دهید. در صبح تا حدود ساعت سه بعدازظهر بخش غربی رودخانه سفیدرود و عصر را به پارک جنگلی کیاشهر و پل چوبی کیاشهر بروید.

2 پرندگان و جوجه ها (انزلی و صومعه سرا)

دیدن آشیانه، تخم و جوجه های پرستوی دریایی تیره روی گیاه آبزی شناور سه کوله خیز که مانند فرشی سطح آب بخش هایی از تالاب را می پوشاند بسیار هیجان انگیز است؛ چیزی که می توانید در تالاب انزلی ببینید. اگر در انزلی هستید، حتماً سری به این تالاب بزنید. از شهر انزلی با کرایه قایق موتوری می توان بخش های مجاز تالاب را دید. اگر در صومعه سرا هستید، خود را به روستاهای سیاه درویشان یا هند خاله برسانید و با کرایه قایق از روستاییان و با هدایت آنها تالاب را ببینید. در تیرماه گل لاله تالابی، نیلوفر سفید و سه کوله خیز در تالاب بسیار دیدنی است. پرستوی دریایی معمولی که در استان گیلان فقط در تالاب انزلی و آن هم بر توده نی شناور جوجه آوری می نماید اردک سرسبز، چنگر، چنگر نوک سرخ، حواصیل خاکستری، باکلان بزرگ، باکلان کوچک، کشیم کوچک، بوتیمار کوچک،

به سوی آسمان

این پرنده زیبای در حال پرواز، یک حواصیل ارغوانی است که تصویرش در تالاب انزلی یعنی جهت شماره 2 ثبت شده. حواصیل ارغوانی بهار و تابستان به گیلان می آید و درون نیزارها آشیانه سازی و تخمگذاری می نماید.

در جست و جوی غذا

این حواصیل زرد در تالاب انزلی در حال پیدا کردن غذاست. این پرنده بهار و تابستان به گیلان می آید و غذایش ماهی، قورباغه، مار، حشرات و... است. حواصیل زرد در جهتهای 2، 3 و 8 به چشم می آید.

در انتظار شکار

حالتی که این پرنده به خود گرفته، حالت شکار است. حواصیل شب نابالغ هنگام شکار بی حرکت کنار آب می ایستد و وقتی طعمه نزدیک شد در یک حرکت سریع و برق آسا آن را می گیرد. تصویر این پرنده در تالاب انزلی ثبت شده و شما می توانید در جهتهای 2، 3، 7 و 8 آن را ببینید.

زیبای فصل

این پرنده را فقط در این فصل که زمان جوجه آوری اش است این قدر زیبا می توانید ببینید. در زمستان پرهای زیبای پشت سر و پشت گاو چرانک به سفید تغییر می نماید. تصویر این گاو چرانک در تالاب کرفستان رودسر یعنی جهت شماره 3 ثبت شده است. این پرنده در جهتهای 2، 7 و 8 هم دیده می گردد.

شکم زرد

دم جنبانک شکم زرد، پرنده ای است که بهار و تابستان برای جوجه آوری به گیلان مهاجرت می نماید و اغلب از حشرات تغذیه می نماید. پارک ملی بوجاق یعنی جهت شماره 1 از برترین منطقه ها برای دیدن این پرنده زیباست.

حواصیل ارغوانی، حواصیل زرد، حواصیل شب، اگرت کوچک، گاو چرانک، سنقر تالابی، سسک بزرگ نیزار، سسک نیزار، سسک ابروسفید، چرخ ریسک پشت بلوطی، طاووسک و چلچله از دیگر پرندگان جوجه آور در تالاب انزلی هستند که در تیرماه می توانید آنها را ببینید. اگر کمی خوش شانس باشید می توانید عقاب دریایی دم سفید را بزرگ ترین عقاب ایران با دم و سر سفید و زیبایش که در حاشیه بخش جنوبی تالاب جوجه آوری می نماید در حال پرواز یا شکار در تالاب ببینید.

3 مهمانی حواصیل ها (لنگرود تا کلاچای)

امیر کلایه تالاب بین المللی و پناهگاه حیات وحش است و یکی از زیباترین تالاب های استان گیلان. برای رسیدن به این تالاب که در کنار جاده قرار گرفته است، خود را از جاده کیانشهر لنگرود به حدود 20 کیلومتری شهر لنگرود برسانید. در این تالاب می توانید گونه هایی مثل چنگر، چنگر نوک سرخ، یلوه آبی، اگرت کوچک، حواصیل شب، حواصیل ارغوانی، حواصیل زرد، سسک بزرگ نیزار، سسک نیزار، ماهی خورک و سنقر تالابی را ببینید. پس از حدود دو ساعت بازدید از تالاب به سمت شهر لنگرود ادامه جهت دهید و در شهر لنگرود کنار پارک فجر لنگرود از تالاب کیاکلایه دیدن کنید که در این زمان صدها جفت انواع حواصیل مثل حواصیل خاکستری، حواصیل ارغوانی، حواصیل زرد، حواصیل شب، اگرت کوچک و گاوچرانگ روی درختان توسکا جوجه آوری می نمایند و میان یا روی نیزارهای تالاب می توانید گونه هایی مثل چنگر نوک سرخ، سسک بزرگ نیزار، سسک نیزار، سسک دم پهن و سنقر تالابی را ببینید. کور کور سیاه را هم احتمالاً در منطقه می بینید چون در حاشیه تالاب جوجه آوری می نماید. برای صرف ناهار یا به یکی از رستوران های جهت لنگرود به رودسر بروید و اگر غذا همراه دارید، سعی کنید به ساحل احمدآباد رودسر بروید تا ناهار را در کنار تالاب اللّه رود و ساحل دریای خزر صرف کنید. اینجا هم می توانید بسیاری از گونه های آبزی و کنار آبزی مثل انواع حواصیل، کاکایی، پرستوی دریایی، سلیم و آبچلیک را ببینید. پس از صرف ناهار به سمت روستای کرفستان در جنوب رودسر بروید که تالابی به مساحت حدود هفت هکتار با درختان توسکای بن در آب دارد که صدها جفت انواع حواصیل مثل خاکستری، زرد، شب، اگرت کوچک و گاو چرانک روی آنها جوجه آوری می نمایند و شما با فاصله کمتر از 5 متر می توانید تمام مراحل جوجه آوری آنها را ببینید. در ادامه دو پیشنهاد داریم یا به منطقه جنگلی بلوردکان املش بروید تا گونه هایی مثل قرقی، شاهین، دارکوب سیاه، دارکوب سبز، کمرکولی جنگلی، دارخزک، سهره جنگلی، سهره نوک کلفت، چرخ ریسک دم دراز، چرخ ریسک بزرگ و چرخ ریسک سر آبی را ببینید و سفر امروزتان را به خاتمه ببرید، یا مستقیم از کرفستان به روستای سیاهکل رود کلاچای رفته و با ماشین مناسب به روستای زیبا و تاریخی جواهر دشت در ارتفاع حدود 2100 متری بروید. شب را می توانید در محدوده روستا چادر بزنید یا سوئیت هایی را که به وسیله اهالی ساخته شده اند اجاره کنید.

4 سلطان آواز کوهستان (سماموس و نیلو)

بزرگ ترین کبک ایران را در ارتفاعات زیبای گیلان ببینید. از جواهر دشت به قله سماموس بروید و سپس از آنجا به سمت منطقه ریز گلو چشمه بروید و شب را در این منطقه و در کنار چشمه اش سپری کنید. حتماً با یکی از اهالی هماهنگی کنید تا در قبال مبلغی شما را در این جهت همراهی کند. دقت کنید که آب به میزان لازم همراهتان باشد. جهت جواهردشت تا سماموس شیب زیادی دارد اما سماموس به ریز گلو چشمه تقریباً سراشیبی است. این منطقه به نظر نگارنده برترین منطقه در گیلان برای دیدن کبک دری، بزرگترین کبک ایران و شنیدن صدای زیبایش است که من این گونه را سلطان آواز کوهستان می نامم. اینجا می توانید کبک، دلیجه، عقاب طلایی، طرقه کوهی، طرقه آبی، بلدرچین، دم سرخ، دم سرخ کوهی، گنجشک برفی، چکاوک طوقی، چکچک کوهی، چلچله کوهی، سهره طلایی، سهره سینه سرخ را ببینید. شب را در چادر یا در شکاف کوه بخوانید و صبح با آواز زیبای کبک دری بیدار شوید. مقصد خود را روستای نیلو قرار دهید و پس از طی جهت جنگلی به این روستا برسید. در طی جهت می توانید دارکوب سیاه، دارکوب بزرگ، کمر کولی جنگلی، قرقاول، جی جاق، لیل، دم سرخ، چکچک کوهی، سهره سینه سرخ، چکاوک درختی، کوکو و پیپت تالابی را ببینید. از روستای نیلو به رودسر بر شد یا از جهت اشکورات که 50 کیلومتر خاکی است، به الموت قزوین بروید.

5 از پرنده تا شب (سیاهکل تا درفک)

اینجا قرار است عقاب طلایی ببینید. سیاهکل به آبشار لونک، از آنجا به دیلمان و از روستای شاه شهیدان خود را به کوه زیبای درفک برسانید. در این جهت می توانید علاوه بر عقاب طلایی، سارگپه جنگلی، عقاب پرپا، دارکوب سیاه، دارکوب بزرگ، دارخزک، کمرکولی جنگلی، چرخ ریسک بزرگ، چرخ ریسک دم دراز، چرخ ریسک پس سرسفید، سهره جنگلی، جی جاق، زیر آبروک، بلبل، چک، چک بوتهای، چکچک ابلق، توکای سیاه، مگس گیر سینه سرخ، سهره سرخ، سهره سینه سرخ، سهره پیشانی سرخ، کوکو، سنگ چشم پشت سرخ،چکچک کوهی را هم ببینید.

در چاله قله درفک هم می توانید دلیجه، سهره سینه سرخ، زاغ نوک سرخ، صعود گلو سیاه، چکچک کوهی، کبک و چکاوک شاخدار را ببینید. اگر بخواهید این جهت را کامل طی کنید باید یک شب را در طبیعت بخوابید.

6 پرواز با تاریخ (قلعه رودخان)

یکی از زیباترین آثار تاریخی، قلعه رودخان است. حالا به قلعه رودخان فومن برای پرنده نگری بروید تا در جهت رسیدن به قلعه، نهر و جنگل اطرافش، گونه هایی مثل سارگپه جنگلی، سارگپه معمولی، سارگپه پا بلند، عقاب طلایی، چرخ ریسک بزرگ، چرخ ریسک پس سر سفید، دارکوب بزرگ، دارکوب سبز، سهره طلایی، سهره جنگلی، سهره نوک کلفت، الیکایی، سسک چیف چاف، سسک سبز، مگس گیر راه راه، مگس سینه سرخ، دارخزک، کمر کولی جنگلی، جی جاق، زیر آبروک، دم جنبانک ابلق و خاکستری را ببینید.

زنبورخوار

این زنبورخوار گلو خرمایی که تصویرش در پارک ملی بوجاق یعنی جهت شماره 8 ثبت شده. بهار و تابستان به گیلان مهاجرت می نماید و اغلب با حفر سوراخ های طولانی به قطر کم در دیواره گلی رودخانه، تپه ها و استخرها آشیانه سازی و جوجه آوری می نماید.

فامیل ها

سه گونه پرنده روی یک درخت در تالاب کرفستان رود سر در جهت شماره 8 نشسته اند؛ حواصیل شب، اگرت کوچک و گاو چرانک. هر سه آنها از خانواده حواصیل ها هستند و اغلب با هم آشیانه سازی و تخمگذاری می نمایند.

پرنده همه فصل ها

یک سار گپه پابلند در منطقه سوباتان تالش. این گونه از خانواده عقاب هاست و همواره در استان گیلان دیده می گردد. این پرنده در فصل های بهار و تابستان در ارتفاعات و جنگل آشیانه سازی می نماید. این پرنده در جهتهای 6 و 7 دیده می گردد.

خروس و طاووس

خروس کولی را در عکس سمت راست می بینید. پرنده ای که تعداد کمی از آنها بهار و تابستان در گیلان می مانند و جوجه آوری می نمایند اما در زمستان جمعیت مهاجرشان گاهی به 25000 قطعه هم می رسد. این پرنده را در جهت شماره 1 میتوانید ببینید. تصویر سمت چپ هم یک طاووسک است در تالاب انزلی یعنی در جهت شماره 2. پرنده زیبایی که درون یا کنار نیزارها در جهتهای 1 و 7 هم می توانید آن را ببینید. بیشترین جمعیت این پرنده در گیلان در تالاب انزلی دیده می گردد.

7 تالاب، آبشار و دریا (تالش)

با کمی خوش شانسی می توانید در این جهت شاهین را که در همان نزدیکی جوجه آوری می نماید ببینید. برای پرنده نگری در تالش دو روز را برنامه ریزی کنید. در روز اول به تالاب جوکندان بروید که در حدود 20 کیلومتری بعد تالش در جاده تالش به آستارا واقع شده و نامش را از روستای جوکندان که در کنار تالاب واقع شده اقتباس نموده است. در این تالاب می توانید طاووسک، چنگر نوک سرخ، سنقر تالابی، خوتکا پر سفید، سسک ابرو سفید، سسک سرودی، آبچلیک تکزی، پرستوی دریایی تیره و معمولی، کاکایی خزری و انواع حواصیل را ببینید. در ادامه جاده اصلی را ادامه دهید تا به اسالم برسید. آنجا سراغ روستای آلالان را بگیرید. جهت آسفالته این روستا را بگیرید تا به دریا برسید. فاصله ساحل تا جاده اصلی چهار کیلومتر است. آنجا وسایل سرگرمی هم برای بچه ها گذاشته اند. حدود 400 متر که به سمت شرق بروید، در پشت صندلی زباله بخش اسالم، روی درختان بلند و تنومند توسکا، آشیانه های با کلان بزرگ، حواصیل خاکستری، حواصیل شب، اگرت کوچک و گاوچرانک را می بینید. به راحتی می توانید تمام مراحل جوجه آوری آنها را دیدن کنید و لذت ببرید. شب برشد تالش و صبح بروید به سمت روستای کوهستانی سوباتان که حدود یک ساعت شاید هم کمتر راه دارید یا بعدازظهر همان روز بروید سوباتان و شب را مهمان روستاییان باشید و صبح در منطقه پرنده نگری کنید. پرندگانی مثل سارگپه پا بلند، زرد پره مزرعه، سهره سرخ، سهره سینه سرخ، چک، چک بوته ای، چکچک کوهی، دم سرخ سیاه و سنگ چشم پشت سرخ را ببینید. در کوهستان های اطراف روستا هم می توانید عقاب طلایی، پیغو، چکاوک شاخدار و کبک را ببینید. در سوباتان حتماً سری به آبشار سوباتان و جهنم دره بزنید. اگر ماشین مناسب دارید می توانید همان جهت کوهستانی را ادامه دهید. در طی جهت علاوه بر پرندگان، چادر، گوسفند ها و نحوه زندگی عشایر شاهسون را هم می بینید و لذت می برید اما مواظب سگ های گله هم باشید. می گردد گریزی هم به استان اردبیل زد و به تالاب زیبای نئور رفت که حدود دو ساعت راه است. در این تالاب می توانید در تیرماه آنقوت اردک سیاه کاکل، اردک سر سبز و در اطراف تالاب بلدرچین، کبک، سنگ چشم پشت سرخ، چلچه کوهی و معمولی، دم سرخ سیاه و سهره سینه سرخ را ببینید.

8 مدرسه جوجه ها (آستارا)

تالابی زیبا با درختان توسکای ریشه در آب و کنار کوهی زیبا از مختصات تالاب استیل است؛ تالابی حدود پنج کیلومتری شهر آستارا و در کنار جاده اصلی. مساحت این تالاب 138 هکتار است و تیرماه فصل جوجه آوری باکلان بزرگ، باکلان کوچک، حواصیل خاکستری، حواصیل شب، حواصیل زرد، اگرت کوچک و گاوچرانک است. شما از کناره تالاب با فاصله کم از محل کلونی جوجه آوری، می توانید تمام مراحل جوجه آوری این گونه ها و حتی نحوه تغذیه جوجه ها و آموزشی که والدین جهت پرواز به جوجه ها می دهند را ببینید. اگر کمی خوش شانس باشید در تالاب می توانید عقاب دریایی دم سفید را که بزرگ ترین عقاب ایران با دم و سر سفید و زیباترین است را هم ببینید.

در ادامه به پارک طبیعت گردی لوندویل بروید که روبه روی تالاب استیل در آن طرف خیابان واقع شده. آنجا سازمان محیط زیست در سال های اخیر در منطقه محصور تعدادی گوزن زرد و مرال بزرگ ترین گوزن ایران را نگهداری می نماید که دیدنشان خالی از لطف نیست. حتی توله خرس های یتیمی که اخیراً از دست شکارچیان گرفته شده و در شماره پیش خبرش را در سرزمین من خواندید، در آنجا نگهداری می شوند. درشن زار ها، بوته ها و درختهای اطراف این پارک طبیعت گردی که در داخل پناهگاه حیات وحش لوندریل قرار گرفته است، می توانید زنبور خوار معمولی، زنبور خوار گلو خرمایی، سسک چیف چاف، هدهد و سهره سبز را ببینید. سری هم به تالاب آق که در نزدیکی محل نگهداری گوزن ها و در کنار دریاست بزنید و پرندگانی مثل چنگر نوک سرخ، یلوه آبی، سنقر تالابی، پرستوی دریایی تیره و معمولی و کاکایی خزری را ببینید. در کنار پارک طبیعت گردی هم یک باغ پرندگان زینتی در سال های اخیر راه اندازی شده که دیدن پرنده های آن خالی از لطف نیست. بلیت این بازدید برای هر نفر هزار تومان است. با یک برنامه ریزی خوب می توانید همه این نقاط را در طی یک نصف روز ببینید و بعدازظهر هم سری به جنگل های آستارا بزنید و پرندگان جنگلی مثل کبوتر جنگلی، قرقی، لیل، الیکایی، کمر کولی جنگلی، دارخزک، دارکوب بزرگ، دارکوب سبز و انواع چرخ ریسک و توکا را ببینید.

7 نکته برای پرنده نگری

-برای بهتر دیدن پرنده ها از دوربین دو چشمی مناسب و تلسکوب تک چشمی بهره ببرید.

-صبح ها برترین زمان برای شناسایی پرندگان از روی صدایشان است.

-اگر آشیانه ای را با تخم دیدید، نه تنها دست نزنید، بلکه نزدیک آن هم نشوید.

-در ارتفاعات حتماً آب و لباس گرم همراه ببرید.

-سکوت را حتماً رعایت کنید.

-اگر جهتها را با یک پرنده نگر ببینید مطمئناً بهره بیشتری خواهید برد.

-برای پرنده نگری در گیلان می توانید با گروه پرنده نگری گیلار با این آدرس تماس گرفته و هدایت بخواهید:

منبع: Gilarcaspian-gmail.com

منبع: سرزمین من، شماره 3

rugozar.ir: مجله روگذر: مجله اخبار گردشگری

fastnote.ir: یادداشت سریع: گلچین اخبار و مقالات روز

منبع: راسخون